Hoe ziet je overlevingssysteem eruit?

We hebben er allemaal een. Een overlevingssysteem. Een wat? Een overlevingssysteem. Het zijn alle mechanismen die ons snel laten overleven en vooral aanslaan bij een herinnering aan gevaar. En gevaar maken we allemaal mee. Of het nou een ongeluk is of gepest worden op school of het werk. En of het nou over onveilige hechting gaat, een plotseling overlijden of misbruik: ons overlevingssysteem wil ons vliegensvlug in veiligheid brengen als het niet veilig voelt. En: het is er keigoed in.
Daar is natuurlijk niets mis mee… áls er echte dreiging of gevaar is en áls we zelf nog niet bij machte zijn om vanuit onze Heilige Graal, ons ware zelf, wijs te handelen. Dan is een overlevingssysteem enorm behulpzaam. Maar… hoe vaak is dat nou écht nodig? Het systeem weet dat niet. Alleen jij kunt dat ontdekken. Hoe? Ik laat het je zo zien, maar eerst even dat overlevingssysteem. Wat is het eigenlijk?

Kijk eens naar de illustratie bij dit artikel. Die komt uit het boek Ontdek je Heilige Graal. In het midden van het overlevingssysteem (OS) staat je Heilige Graal. Dat betekent dat er altijd een wijs en gezond deel in jou zit dat je kunt aanspreken. Hoe moeilijk het leven ook is.
Door een plotseling of langdurig gevoel van onveiligheid (vaak in je kindertijd), en het niet bij machte zijn dit in het moment zelf te verwerken, ontstaan pijn, trauma en overtuigingen: de voedingsbodem van je OS. Die bedekken je spontane ware zelf. Omdat deze bodem zo pijnlijk, ongemakkelijk of beangstigend is, proberen we die gevoelens te vermijden en creëren we een overlevingssysteem dat ons vooral moet weghouden bij de herinnering aan onze oude pijn en onveiligheid. Soms onbewust, zoals angsten die ervoor moeten zorgen dat we niet weer eenzelfde ervaring krijgen. Soms impulsief zoals onze overlevingsmechanismen vechten, vluchten, vleien of bevriezen. Soms grotendeels onbewust zoals onze afweermechanismen en coping-mechanismen. De afweermechanismen zet je in om pijn af te weren. Coping-mechanismen moeten pijn vermijden door het leven te controleren.

Uiteindelijk raken we zo verweven met het overlevingssysteem dat we in onze kindertijd hebben opgetuigd, dat we als volwassene hier naar blijven leven en intussen zelfs denken dat we nou eenmaal zo zijn. We pleasen, werken hard, veroordelen anderen of vermijden moeilijke gesprekken. Terwijl we eigenlijk non-stop in gevecht zijn met het vermijden van pijn, onderdrukken van trauma en dealen met overtuigingen. En dat kost ontzettend veel energie. Het kan zelfs leiden tot depressie.
Door al deze lagen lopen ook nog eens malende en tollende gedachten, gevoelens en emoties die je vaak van de regen in de drup helpen, maar je toch een gevoel van controle en vertrouwdheid geven waardoor je er maar geen afscheid van kan nemen.

Als je dit leest, dan kun je denken: ‘Maar zo’n systeem klinkt niet echt aantrekkelijk.’ Dat heb ik zelf wel veel gedacht. En dan wilde ik ervan af. En toch hebben we het… zolang het nodig is. Zolang je nog rondloopt met onverwerkte pijn, angsten of overtuigingen. Zolang je nog niet weet hoe wijs je bent. Het overlevingssysteem is het systeem van een machteloos kind. Een kind ín jou dat – door jou – gehoord en gezien wil worden. Getroost en omarmd. Dat van jou wil horen: ‘Je bent veilig. Ik erken je. Ik zie je pijn.’ Als je dat zonder oordeel steeds meer kan doen, dan zul je merken dat je vanuit je volwassen ware zelf, zorg kunt dragen voor die delen in jou die het leven spannend vinden, pijnlijk of onveilig. En dat ze steeds vaker jóu om hulp vragen, en niet langer impulsief het systeem opvolgen.

Je legt laag voor laag je ware zelf bloot, door het overlevingssysteem te herkennen in je
dagelijks leven en beetje bij beetje af te pellen en waar het kan los te laten. Wie komt er dan
tevoorschijn? Jij! Je Heilige Graal wordt met elke handeling een beetje meer zichtbaar en ik
weet het zeker: dat is een schat die voor iedereen zichtbaar mag worden, op de eerste
plaats voor jezelf.

Hoe je dit doet lees je in Ontdek je Heilige Graal. Je kunt ook eens luisteren naar onze
podcast of je geeft op voor een van onze events, waarin je samen met anderen kunt leren je
overlevingssysteem stap voor stap te ontmantelen, en daarmee jezelf leert helen.

Ik ben Rianne van Kuil, auteur van Ontdek je Heilige Graal – Jouw reis van trauma naar
heling, trauma- en ervaringsdeskundige en podcastmaker. Ik geloof dat volledige heling van
trauma mogelijk is en begeleid mensen op die reis.